Sau bao ngày háo hức mong chờ, chúng
tôi - những giáo viên Văn THCS -được dự buổi hội thảo “Dạy Văn - dạy Người” ở hội
trường khách sạn Bàn Thạch – thành phố Tam KÌ mang tên “Hành trình từ trái tim
đến trái tim” do Sở Giáo dục đào tạo Quảng Nam tổ chức. Thật khó diễn tả hết được
những cung bậc cảm xúc bởi một sự đặc biệt về hình thức cho đến nội dung. Cảm
giác ngỡ ngàng mà cũng rất gần gũi; chuyện đã cũ mà lại rất mới; chương trình
ngắn gọn mà giàu ý nghĩa; người thầy báo cáo thì tự nhiên, chân thực mà cũng rất
nghệ sĩ, uyên bác… với những câu chuyện rất nghề, rất đời, rất văn.
Đã bấy lâu trong cái vội vã, xô bồ, lắm
nhiêu khê, lắm nghịch lí của cuộc sống, người thầy dạy Văn đôi khi cảm thấy mặc
cảm, bất an, mất tự tin về nghề. Đam mê ngày nào khu trú lại trong cái vỏ tửơng
chừng như xơ cứng của trái tim. Và hôm nay, sau mấy mươi năm với nghề, lần đầu
tiên được lắng nghe những chia sẻ của những bậc tiền bối, những người Thầy lớn.
Chỉ là trong mấy tiếng đồng hồ thôi, không khí rất Văn và rất Người ùa về như
luồng gió ấm áp xua tan cái lạnh lẽo của tiết trời đông. Thật không thể nói hết
niềm ngưỡng mộ, niềm tri ân, niềm xúc động đến lạ kì! Trong lòng tự nhủ, giá
như mình đã đam mê hơn, giá như mình nhận ra mình chân thực hơn và giá như mình
biết yêu thương hơn và giá như…Cảm ơn Sở Giáo dục đạo tạo Quảng Nam với một
chương trình mới mẻ, sáng tạo, cuốn hút .Và đọng lại thật hiều bởi biết bao điều
trăn trở về cái khó của Hành trình Dạy Văn ấy đã được giải đáp.
“Dạy Văn – dạy Người còn dạy Toán dạy chó
à?”
Đó là câu dẫn thú vị của Nhà giáo ưu tú
Nguyễn Minh Hùng nhắc lời của thầy giáo ở trường Đại học trong bài nói chuyện.
Không! Môn học nào cũng dạy người cả - vì học sinh cần “học để biết, học để
làm, học để chung sống và để tự khẳng định mình”. Nhưng môn Văn có cách dạy người
đặc thù. Bởi “văn học là nhân học”. Bởi mỗi tác phẩm rọi chiếu lay thức tâm hồn
độc giả một cách tự nhiên bằng ánh sáng từ trái tim người nghệ sĩ. Vì người dạy
Văn là người kĩ sư tâm hồn có khả năng hiện thực hóa các chức năng văn học đến
trí tuệ, trái tim người học.
Dạy văn- dạy Người là dạy cái gì?
Theo thầy Huỳnh Ngọc Thống, tổ trưởng tổ
Văn Trường THPT Quế Sơn, dạy Văn là dạy cái đẹp của Văn chương- cái đẹp của tư
tưởng tình cảm và cái đẹp của hình tượng, ngôn từ. Từ đó. hướng người học tìm
thấy “cái đẹp” trong cả cái bi, cái xấu, cái ác – mặt biện chứng của cái đẹp.
Có như thế dạy văn mới làm được cuộc hành trình đưa con người vươn tới chân –
thiện – mĩ.
Dạy Văn- dạy Người cần những phẩm chất nào ở
người thầy?
Theo NGUT Trương Văn Quang, người dạy Văn
đâu phải chỉ có đam mê nghề mà còn đam mê Văn chương; đâu chỉ có kiến thức rộng
“biết môn Lí, hiểu môn Sinh”, trải nghiệm nhiều mà còn luôn luôn “cập nhật thời
tiết, thời giá, thời sự” và dẫu khó khăn vẫn không chùn bước- “dù sóng gió, con
thuyền của hành trình dạy Văn vẫn vượt qua”. Với cô giáo trẻ- TS Văn Phương
Trang, giáo viên Văn trường THPT chuyên Lê Thánh Tông - thầy là người bạn đồng
cảm, sẻ chia, thấu hiểu và cũng là người thắp lên niềm tin về thế giới kì diệu
từ trang văn đến cuộc đời trong lòng học trò. Với NGUT Nguyễn Minh Hùng, thầy
phải loại bỏ cái “tôi” tự cao, tự đại cho mình là cao quý. Và thầy phải “biết
trăm dạy một”, thầy cũng là người nghệ sĩ “tỉnh mà mê, mê mà tỉnh”. Thế đó, cần
lắm ở người thầy cái tâm, cái tầm, cái đức và cả cái phong cách.
Dạy Văn - dạy Người là dạy như thế nào?
Không đau sao được khi Không ít học trò khước
từ môn Văn như khước từ chính người dạy Văn! Học trò luôn đúng khi có quyền được
chọn ham thích môn học cũng như chọn thầy. Và nếu học trò sai lầm khi từ chối
môn Văn thì học trò vẫn đúng. Vì sai lầm là tất yếu của sự hướng đến hoàn thiện.
Vậy làm sao để truyền lửa yêu Văn cho cả những
học trò ấy?
Trước hết, hãy “đưa Văn chương về với cuộc
đời” (Lời thầy Trương Văn Quang). Văn chương chỉ sống trong lòng bạn đọc khi được
mang hơi thở của cuộc sống.
Đâu chỉ có thế. Người dạy cần trao cho
trò quyền được sáng tạo, được phản biện, được “khẳng định mình” trong cảm thụ văn chương và trong những vấn đề
của cuộc sống. Và như vậy thì không thể vắng những trang giáo án với phương
pháp dạy học, kĩ thuật dạy học tích cực với sự tổ chức linh hoạt nhuần nhuyễn
các hoạt động học của người thầy theo định hướng phát triển năng lực.
Và điều không thể thiếu
theo Thầy Trương Văn Quang là dạy Văn bằng chính phong thái lẫm liệt, lòng tự
trọng, sự tử tế để tiệm cận đến cái mẫu mực của người thầy. Dẫu rằng thầy cũng
có lúc "đau" vì cái “bán thần” đó chính Thầy nỗ lực tạo ra.
Hơn nữa “Dạy văn- dạy
người” là nhận ra mình là “dạy” chính mình. Nếu học sinh có quyền được sai lầm
và xứng đáng được yêu thương, trân trọng thì người thầy cần “vượt lên cái tôi,
cái ích kỉ” để biết “bao dung trò”, “tin tưởng trò”, và không quên “tri ân
trò”.
Ra đi với nhiều câu hỏi
về cái khó của “Dạy người” trong “dạy Văn” thì trở về đã có những câu trả lời đầy
tâm phục chạm khắc vào tim. Vô cùng cảm ơn Nhà giáo ưu tú Trương Văn Quang, Nhà
giáo ưu tú Nguyễn Minh Hùng, nhà giáo Huỳnh Văn Thống- tổ trưởng cùng cô giáo
Văn Phương Trang, giáo đã cho chúng tôi hiểu chính mình, hiểu hơn cái cái trọng
trách lớn lao, cái thử thách không ngừng, và niềm hạnh phúc vô bờ của dạy Văn –
dạy Người. Tôi chợt nhớ đến buổi tập huấn “Trường học hạnh phúc”do Thầy Châu
Văn Thủy – Trưởng phòng Giao dục Trung học Sở Giáo dục Quảng Nam- báo cáo bởi rất tâm đắc
về thông điệp thầy gửi rằng “Trường hạnh phúc chỉ khi thầy hạnh phúc mà hạnh
phúc là khi biết sống lạc quan, yêu thương học sinh”. Thì ra Dạy văn –dạy người
là vì một “Trường học hạnh phúc” đúng nghĩa. Cũng như lời tổng kết đánh giá
của Nhà Giáo Hà Thanh Quốc – Giám đốc Sở Giáo dục Quảng Nam “Hành trình trái
tim đến trái tim” Là khát vọng là niềm tin là tâm huyết, là nhân quả tốt đẹp
cho những kĩ sư tâm hồn mang tên “Dạy Văn” có được hoa thơm quả ngọt là mang
tên “Dạy người”.
"Dạy văn, dạy Người"là
vấn đề không bao giờ cũ, không có một đáp án chung. Bởi xã hội không ngừng thay
đổi, bởi Người Thầy là sáng tạo. Có niềm tin là có tất cả, “Cuộc hành trình của
thế hệ chúng tôi là cuộc hành trình không tiếc nuối” là thông điệp quý giá từ lời
NGUT Trương Văn Quang đã truyền cho tôi và những người bạn của tôi những khát vọng
không ngừng để tiếp tục lái con thuyền “Dạy văn - dạy người” vượt sóng gió đại dương.
Nguyễn Thị Bích Trâm
